به گزارش «فرهیختگان آنلاین» ، حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در حکمی رئیس، دبیر و اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای یک دوره پنج‌ساله منصوب کردند.

متن حکم رهبر انقلاب اسلامی به این شرح است:

بسم الله الرّحمن الرّحیم

خداوند علیم و قدیر را سپاس می‌گویم که با کمک و هدایت خود، مجمع تشخیص مصلحت را بر ادای وظائف خطیر آن موفق فرمود و این نهاد قانونی در بیش از ربع قرن توانست نقشی اثرگذار در اداره‌ی کشور داشته باشد. لازم می‌دانم از همه‌ی اعضاء و کارگزاران این نهاد تشکر کنم و یاد درگذشتگان این مجموعه را گرامی بدارم، مخصوصاً جناب آقای هاشمی رفسنجانی که از استوانه‌های سیاسی کشور بودند و سال‌ها مسئولیت سنگین ریاست این مجمع را برعهده داشتند، و نیز جناب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای طبسی و جناب آقای عسگراولادی و جناب دکتر حسن حبیبی رحمة‌الله‌علیهم.

اکنون با آغاز دوره‌ی جدید این نهاد، به حکم تجربه‌های ارزنده‌ی موجود، تغییراتی در ساختار و محتوا ضروری می‌نماید که عمدتاً عبارت است از:

-    سامان بخشیدن به مجموعه‌ی سیاست‌های کلّی و بازنگری در عناوین و نیز در فرآیند تعیین و تنظیم آن.
-    سامان بخشیدن به مسأله‌ی نظارت بر اجرای سیاست‌ها.
-    سازوکار لازم برای ارزیابی کارآمدی و اثربخشی سیاست‌ها.
-    ایجاد انسجام کامل در ساختار تشکیلاتی و مدیریتی و تمرکز برنامه‌ها بر اساس آئین‌نامه‌ی مصوّب.
-    چابک‌سازی تشکیلات و حذف بخش‌های موازی و غیر ضرور.

به جز اینها تغییرات اصلاحی دیگری نیز در خلال کار و در سایه‌ی دقّت نظر دست‌اندرکاران و انعطاف‌پذیری تشکیلات، لازم خواهد نمود و به کار گرفته خواهد شد انشاءالله.

با عنایت به آنچه گفته شد آیت الله آقای حاج سیّدمحمود هاشمی شاهرودی را به ریاست و جناب آقای دکتر محسن رضائی را به دبیری مجمع تشخیص مصلحت و اشخاص حقوقی و حقیقی نامبرده در زیر را به عضویت آن در دوره‌ی پنج‌ساله‌ی جدید منصوب می‌کنم:

اشخاص حقوقی:
الف) رؤسای محترم سه قوه
ب) فقهای معزّز شورای نگهبان
ج) رئیس ستاد کل نیروهای مسلّح
د) دبیر شورایعالی امنیت ملّی
ه) وزیر یا رئیس دستگاهی که موضوع مورد بحث، به آن دستگاه مربوط است
و) رئیس کمیسیون متناسب با موضوع بحث از مجلس شورای اسلامی

اشخاص حقیقی:
آیات و حجج اسلام:
آقای حاج سیّدمحمود هاشمی شاهرودی، آقای حاج شیخ احمد جنتی، آقای امینی نجف‌آبادی، آقای موحدی کرمانی، آقای ناطق نوری، آقای حاج شیخ حسن صانعی، آقای محسنی اژه‌ای، آقای مجتهد شبستری، آقای سیّدابراهیم رئیسی، آقای درّی نجف‌آبادی، آقای محمّدی‌عراقی، آقای مجید انصاری، آقای مصباحی‌مقدم.

و حضرات:

آقای غلامرضا آقازاده، آقای علی آقامحمّدی، آقای محمود احمدی‌نژاد، آقای محمّدجواد ایروانی، آقای محمّدرضا باهنر، آقای احمد توکّلی، آقای سعید جلیلی، آقای غلامعلی حدّادعادل، آقای داود دانش‌جعفری، آقای پرویز داودی، آقای محسن رضائی، آقای سیّدمحمد صدر، آقای محمّدحسین صفارهرندی، آقای محمّدرضا عارف، آقای محمّد فروزنده، آقای سیّدحسن فیروزآبادی، آقای محمّدباقر قالیباف، آقای حسین محمّدی، آقای حسین مظفّر، آقای سیّدمصطفی میرسلیم، آقای سیّدمحمّد میرمحمّدی، آقای سیّدمرتضی نبوی، آقای علی‌اکبر ولایتی، آقای صادق واعظ‌زاده، آقای احمد وحیدی.

حضرات آقایان را به حضور و اتقان و دقّت در تشخیص مصلحت و نیز به صلاح و سداد و انصاف دعوت میکنم و توفیق و هدایت الهی را برای خود و آنان مسألت می‌نمایم. نکات یاد شده در پیوست این حکم لازم است مورد توجه قرار گیرد.

سیّدعلی خامنه‌ای
۲۳ مرداد ۹۶

* تغییرات در ترکیب مجمع تشخیص مصلحت نظام

پیام آیت الله هاشمی شاهرودی به رهبر معظم انقلاب

حضور مستطاب
حضرت آیت الله خامنه ای

انقلاب شکوهمند اسلامی ایران که به برکت قیادت رهبر کبیر انقلاب امام راحل عظیم الشان چون شجره طیبه ای در ایران سربلند غرس گردید اکنون با رهبری های داهیانه ی رهبری معظم انقلاب و همراهی امت حزب الله روز به روز بر ثمرات و برکاتش افزون میگردد.

اینجانب مراتب سپاسگزاری خویش از حسن اعتماد آن جناب در سپردن مسولیت ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام به این جانب را اعلام و خداوند متعال را بر این نعمت شاکرم امید میرود که این جانب در کنار سایر اعضا محترم مجمع که آنان نیز مفتخر به جلب اعتماد حضرتعالی گشته اند این امانت را به بهترین وجه تحمل نموده و مسولیت خطیر مشاورت مقام عالی ولایت امر در تعیین سیاستهای کلی نظام و دیگر مسولیتهای قانونی مربوط را تحت ارشادات آن رهبر فرزانه ادا نمایند.

والسلام علیکم و رحمه الله
سید محمود هاشمی شاهرودی
۹۶/۵/۲۳

نگاهی به تاریخچه تشکیل «مجمع تشخیص مصلحت نظام» و جایگاه و وظایف قانونی آن:

هیات مستشاری عالی رهبری

 حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی امروز دوشنبه (۱۳۹۶/۰۵/۲۳) در حکمی رئیس، دبیر و اعضای دوره‌ی جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای یک دوره پنج‌ساله (۱۴۰۱-۱۳۹۶) منصوب کردند. به همین مناسبت پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در گزارشی اجمالی، تاریخچه تشکیل «مجمع تشخیص مصلحت نظام» و جایگاه و وظایف قانونی آن را مرور می‌کند.

حاصلِ هوشمندی و همه‌سونگری امام خمینی(رحمه‌الله)

«مجمع تشخیص مصلحت نظام» یکی از مهم‌ترین نهادها و ارکان نظام اسلامی است که «در آغاز با ابتکار امام راحل (رضوان‌الله‌علیه) پدید آمد... این حسنه‌ی ماندگاری است که هوشمندی و همه‌سونگری رهبر بزرگ ما آن را در هنگامی که نیاز کشور به آن آشکار گشت، پدید آورد و امکان مدیریت عالی کشور را با آن به نصاب لازم رسانید.» [۱]

تشکیل این مجمع به لحاظ تاریخی فراز و نشیب و سیر خاصی داشته است. یکی از مهم‌ترین مسائل کشور در دهه‌ی ابتدایی پیروزی انقلاب مسئله‌ی تطابق مصوبات مجلس شورای اسلامی با موازین شرع و قانون اساسی و چالش‌هایی در این زمینه بوده است. حضرت امام (ره) ابتدا و در سال ۱۳۶۰ طی نامه‌ای اجازه دادند نمایندگان مجلس مواردی را که براساس مصلحت نظام تشخیص می‌دهند با رأی اکثریت و با تصریح به موقت بودن تا وقتی که موضوع محقق است تصویب و اجرا کنند: «آنچه در حفظ نظام جمهوری اسلامی دخالت دارد که فعل یا ترک آن موجب اختلال نظام می‌شود و آنچه ضرورت دارد که ترک آن یا فعل آن مستلزم فساد است و آنچه فعل یا ترک آن مستلزم حَرَج است پس از تشخیص موضوع به وسیله اکثریت وکلای مجلس شورای اسلامی، با تصریح به موقت بودن آن مادام که موضوع محقق است، و پس از رفع موضوع خود به خود لغو می‌شود، مجازند در تصویب و اجرای آن.» [۲]

اما ادامه‌ی مسائل و مناقشات باعث شد امام خمینی (ره) در سال ۱۳۶۶ طی حُکمی دستور تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای حل اختلافات صادر نمایند: «در صورتی که بین مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان شرعاً و قانوناً توافق حاصل نشد، مجمعی.... برای تشخیص مصلحت نظام اسلامی تشکیل گردد؛ و در صورت لزوم از کارشناسان دیگری هم دعوت به عمل آید و پس از مشورتهای لازم، رأی اکثریتِ اعضای حاضرِ این مجمع مورد عمل قرار گیرد.» [۳]

ارتقای جایگاه و افزایش وظایف

در ادامه‌ی این سیر تاریخی و پس از بازنگری قانون اساسی در سال ۱۳۶۸ این مجمع در قانون اساسی جمهوری اسلامی جایگاهی قانونی پیدا کرد: «مجمع تشخیص مصلحت نظام برای تشخیص مصلحت در مواردی که مصوبه مجلس شورای اسلامی را شورای نگهبان خلاف موازین شرع و یا قانون اساسی بداند و مجلس با در نظر گرفتن مصلحت نظام نظر شورای نگهبان را تامین نکند و مشاوره در اموری که رهبری به آنان ارجاع می دهد و سایر وظایفی که در این قانون ذکر شده است به دستور رهبری تشکیل می شود. اعضای ثابت و متغیر این مجمع را مقام رهبری تعیین می نماید.» [۴]

علاوه بر تثبیت جایگاه قانونی، پس از بازنگری قانون اساسی مجمع وظایفی بیش از حل اختلافات بین مجلس و شورای نگهبان یافت. «مشاوره به رهبری نظام در تعیین سیاست‌های کلی» و «حل معضلات عمده‌ی کشور» از جمله‌ی این وظایف جدید بود: «برابر رهنمود قانون اساسی، این مجمع در تعیین سیاستهای کلی نظام و نیز حل معضلات عمده‌ی کشور و رسیدگی به امور مهمی که رهبری به آن ارجاع می‌کند، نقش مشاور کارآمد و مورد اعتماد رهبر را ایفا می‌کند، همچنان که در تشخیص مصلحت در موارد تعارض میان مصوبه مجلس و نظر شورای نگهبان، عملا یکی از معضلات نظام را برطرف می‌سازد.» [۵]

بر این اساس مجمع هم‌اکنون در تنظیم سیاست‌های کلی نظام نقشی مهم ایفاء می‌کند: «فرایند تنظیم سیاستهای کلی، فرایند بسیار قوی و مستحکمی است. این سیاستها اول در کمیسیونهای دولت تنظیم می‌شود و بعد به دولت می‌آید. دولت آنها را بررسی و تصویب می‌کند و به رهبری پیشنهاد می‌کند. رهبری هم آن را به مجمع تشخیص مصلحت می‌دهد. این سیاستها در کمیسیونهای مجمع تشخیص مصلحت با حضور کارشناسان متعدد از بخشهای مختلف اقتصادی، فرهنگی، دانشگاهی، علمی که از خود مجمع و بیرون آن هستند، بررسی و تکمیل می‌شود؛ بعد مجددا به رهبری می‌دهند. رهبری هم آن سیاستها را با آن مبانی و اصول ارزشی نظام جمهوری اسلامی تطبیق می‌دهد، تصویب می‌کند و آن سیاستها به دولت برمی‌گردد و به مجلس ابلاغ می‌شود.» [۶]

رُکن اثرگذار در ساختار حاکمیت

در جمع‌بندی موضوع اینگونه می‌توان گفت که هرچند این مجمع در بدو امر برای حل مشکلی ساختاری در مسئله‌ی اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان با ابتکار حضرت امام خمینی (ره) ایجاد شد اما در فرآیندی تاریخی تبدیل به رُکنی مهم در ساختار سیاست‌گذاری و حاکمیتی جمهوری اسلامی شد. نهادی که عملکرد و تصمیماتش تأثیری مهم در تنظیم سیاست‌های کلان کشور و مشاوره به رهبری نظام دارد تا جایی که رهبر معظم انقلاب از جایگاه و نقش مهم این مجمع با تعبیر «هیات مستشاری عالی رهبری» یاد می‌کنند: «با توجه به مجموع وظایف مقرر در قانون اساسی، این مجمع در جایگاه هیات مستشاری عالی رهبری در نظام جمهوری اسلامی قرار می‌گیرد.» [۷]
 

[۱] - انتصاب اعضای جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال هفتاد و پنج ۲۷/۱۲/۱۳۷۵

[۲] - نامه امام خمینی (ره) به رئیس وقت مجلس شورای اسلامی ۱۹/۰۷/۱۳۶۰- صحیفه امام خمینی (ره) صفحه ۲۹۷

[۳] - نامه امام خمینی (ره) در پاسخ به نامه‌ی جمعی از مسئولان نظام ۱۷/۱۱/۱۳۶۶- صحیفه امام خمینی (ره) جلد ۲۰ صفحه ۴۶۴

[۴] - اصل ۱۱۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

[۵] - انتصاب اعضای جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال هفتاد و پنج ۲۷/۱۲/۱۳۷۵

[۶] - بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان قزوین ۱۳۸۲/۰۹/۲۶

[۷] - انتصاب اعضای جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال هفتاد و پنج ۲۷/۱۲/۱۳۷۵